Kültürel Miras ve Koruma: Kim İçin? Ne İçin?'de Asu Aksoy ve Burçin Altınsay, ICOMOS -Uluslarlarası Anıtlar ve Sitler Konseyi - Türkiye Milli Komitesi'nin 11 Haziran’da 'Edirne Selimiye Camii Ana Kubbe Kalemişleri Üzerinde Yürütülmekte Olan Müdahale Sürecine İlişkin Bilimsel Görüş ve Uyarılar' başlıklı görüş yazısından yola çıkarak 16. yüzyılda inşa edilmiş, Osmanlı klasik dönem mimarisinin en önemli örneklerinden, Mimar Sinan’ın 'ustalık eserim' dediği, UNESCO Dünya Miras Listesi'nde de yer alan Edirne Selimiye Camii'nin kalemişlerine yapılması önerilen uygulamanın bu görüş yazısında belirtilen sakıncalarının neler olduğunu, burada yapılmak istenen işin ulusal ve uluslararası ilkesel belgelere referansla evrensel koruma ilkeleriyle nasıl çeliştiğini ve bir Dünya Mirası Alanı'nın üstün evrensel değerini nasıl etkileyeceğini Selimiye Camii Restorasyon uygulamaları Bilim Kurulu'nda görev yapan, ICOMOS Milli Komitesi yönetim kurulu üyesi Prof. Dr. Can Binan ile konuşuyoruz.
ICOMOS -Uluslarlarası Anıtlar ve Sitler Konseyi -Türkiye Milli Komitesi, 11 Haziran’da 'Edirne Selimiye Camii Ana Kubbe Kalemişleri Üzerinde Yürütülmekte Olan Müdahale Sürecine İlişkin Bilimsel Görüş ve Uyarılar' başlıklı bir görüş yazısını “..Selimiye Camii ana kubbesinde uygulanması planlanan Selimiye Camii Kalemişi Rekonstrüksiyonu Önerisi çerçevesinde mevcut belgeli kalemişlerinin tahrip edilerek yeni bir yorumun uygulanmasına yönelik müdahale süreci hakkında bilimsel, ilkesel ve hukuki sakıncalar nedeniyle bu görüş metnini kamuoyuna ve yetkili mercilere sunmayı zorunlu görmektedir,” diyerek yayınladı.
Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi, 16.yüzyılda inşa edilmiş, Osmanlı klasik dönem mimarisinin en önemli örneklerinden ve aynı zamanda Mimar Sinan’ın kendisinin de 'ustalık eserim' dediği bir yapı ve UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alıyor. ICOMOS Türkiye’nin görüş yazısına temel teşkil eden konu, Selimiye Camii’nin ana kubbesinde mevcut izleri bulunan 18. yüzyıla tarihlenen kalemişlerinin bütünlenmesine yönelik uygulamalar tamamlanmışken, Selimiye Camii Kalemişi Rekonstrüksiyonu Önerisi adı altında, tamamlanmış uygulamanın sökülerek bunların yerine binanın ilk yapım döneminde yani 16. yüzyılda varolduğu öne sürülen kalemişlerinin varsayımsal olarak yeniden yapılmasını öngören bir proje.
Rekonstrüksiyon kavramı daha çok artık yerinde var olmayan yapıların yeterli belge olmaksızın varsayımlara dayandırılarak yeniden yapılması biçiminde karşımıza çıkıyor ve biz bu konuyu programlarımızda sürekli ele alıyoruz. Kalemişi katmanlarının yeniden yapılması önerisi de farklı ölçekte de olsa rekonstrüksiyon meselesinin tam da ortasında yerleşiyor.
Kalemişlerinin nasıl korunacağı bir restorasyon/koruma uygulamasının uzmanlar arasında tartışılacak teknik bir boyutu gibi düşünülebilir ancak Selimiye Camii’nin mimarlık ve sanat tarihi içindeki özel yeri, mimari mirasımızın en değerli eserlerinden biri ve üstelik bir Dünya Mirası Alanı olması nedeniyle burada yapılacak her türlü müdahale elbette hepimizi, bütün kamuoyunu ilgilendiriyor.
Kalemişi dediğimizde neyi kastediyoruz; yapıların tavan, duvar, kemer kubbe gibi yüzeylerinde sıva üzerine boyanarak uygulanan desenlerle oluşturulan süslemelere, kalem tabir edilen aletlerle yapıldığı için kalemişi adı veriliyor ve bu işi yapan ustalara da kalemkar deniliyor. Batı mimarisindeki freskler, duvar resimlerinin karşılığı diyebileceğimiz bu işleme biçimi, Türk-İslam sanatında yapıların süsleme düzenlerinin önemli bir parçasıdır; iç mekanlarda genellikle büyük yüzeyleri kaplayan ve mekânın görsel etkisini yani bütün havasını belirleyen baskın bir unsurudur.
Konuğumuz Prof .Dr. Can Binan; hem Selimiye Camii Restorasyon uygulamaları Bilim Kurulu'nda görev yapıyor, hem de ICOMOS Milli Komitesi yönetim kurulu üyesi. Kendisiyle, Selimiye Camii'nin kalemişlerine yapılması önerilen uygulamanın bu görüş yazısında belirtilen sakıncaların neler olduğunu konuşuyor, burada yapılmak istenen işin ulusal ve uluslararası ilkesel belgelere referansla evrensel koruma ilkeleriyle nasıl çeliştiğini ve bir Dünya Mirası Alanı'nın üstün evrensel değerini nasıl etkileyeceğini ele alıyoruz.
